เรื่องราวของนางอุสา ธิดาผู้เลอโฉมจากเมืองพาน เป็นนิทานรักที่มีความเข้มข้นและซับซ้อน ท่ามกลางความขัดแย้งและการท้าทายที่เกิดขึ้นระหว่างความรักและศักดิ์ศรี เมื่อเจ้าเมืองพานจับได้ว่านางอุสาและท้าวบารสแอบมีความสัมพันธ์กัน จึงท้าให้ท้าวบารสสร้างวัดในหนึ่งวัน ท้าวบารสยอมรับคำท้า แม้จะมีไพร่พลน้อยกว่าทำให้มีการใช้กลอุบายในการช่วยเหลือจากนางอุสา ซึ่งผลลัพธ์ในที่สุดคือการเสียชีวิตของเจ้าเมืองพานและการตายของนางอุสาและท้าวบารสในที่สุด
.
สถานที่สำคัญที่เกี่ยวข้องกับเรื่องราวนี้ตั้งอยู่ในอุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท อำเภอบ้านผือ จังหวัดอุดรธานี ซึ่งมีร่องรอยของอารยธรรมมนุษย์ในยุคต่างๆ ทั้งภาพเขียนสียุคก่อนประวัติศาสตร์ รวมถึงศิลปะสถาปัตยกรรมจากหลายยุค เช่น ศิลปะทวารวดีและศิลปะเขมรแบบบายน สถานที่แห่งนี้จึงเป็นแหล่งประวัติศาสตร์ที่ผสมผสานกับธรรมชาติได้อย่างลงตัว ถือเป็นมรดกทางประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจและสำคัญในประเทศไทย
