ในช่วงเวลาที่ผ่านมา เราอาจจะได้ยินข่าวหลายต่อหลายครั้งถึงการพบข้อมูลของน้ำบนดาวอังคาร แต่การค้นพบในแต่ละครั้งสำคัญอย่างไร แตกต่างกันอย่างไร หรือสิ่งที่พวกเขาค้นพบในแต่ละครั้ง มันคือสิ่งเดียวกันหรือไม่ มาย้อนดูประวัติของการค้นพบน้ำบนดาวอังคารกัน
ย้อนกลับไปในปี ค.ศ. 1877 นักดาราศาสตร์นามว่าจิโอวานนี เชียพาเรลลี (Giovanni Schiaparelli) ได้ใช้กล้องโทรทรรศน์ส่องพื้นผิวของดาวอังคารและสังเกตเห็นร่องยาวแปลกประหลาดที่กระจายไปทั่วพื้นผิวของดาวอังคาร เขาได้เรียกลักษณะที่พบเจอดังกล่าวว่า "canali" ซึ่งเป็นภาษาอิตาลีแปลว่า "channels" หรือช่องแคบ แต่คำว่า canali มักถูกแปลผิดไปเป็นคำว่า "canels" หรือคลอง ที่มีความหมายไปในเชิงสิ่งก่อสร้างที่เกิดจากชีวิตทรงภูมิปัญญา ซึ่งนำมาสู่ข้อสันนิษฐานในสังคมในขณะนั้นว่าดาวอังคารมีชาวดาวอังคารเป็นผู้ "ขุด" คลองพวกนี้
แผนที่ “คลอง” บนดาวอังคารโดยเชียพาเรลลี
อย่างไรก็ตาม ในเวลาถัดมา นักดาราศาสตร์ชาวอิตาลีอีกคนชื่อวินเซนโซ เซรุลลี (Vincenzo Cerulli) ได้ทำการสังเกตการณ์เพิ่มเติมและสรุปว่าลักษณะคลองดังกล่าวเป็นภาพที่ผิดเพี้ยนจากเลนส์กล้องโทรทรรศน์ที่คุณภาพการผลิตยังไม่สูงในขณะนั้น จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1965 ยานมาริเนอร์ 4 (Mariner 4) ที่ได้เดินทางไปเก็บภาพดาวอังคารก็ได้ถ่ายภาพมายืนยันว่าบนดาวอังคารไม่มีลักษณะของ "คลอง" หรือ "ร่อง" อย่างที่เชียพาเรลลีสังเกตการณ์ไว้
ต่อมาในปี ค.ศ.1976 ยานไวกิ้ง 2 (Viking 2) ที่ลงจอดบริเวณค่อนไปทางขั้วเหนือของดาวอังคาร ได้สังเกตเห็นปรากฎการณ์ที่น่าสนใจอย่างหนึ่งบนพื้นผิวของดาว นั่นก็คือ "น้ำค้างแข็ง" (Frost) แต่อย่างไรก็ตาม การมีอยู่ของน้ำค้างแข็งก็ไม่ได้แปลว่าบนดาวอังคารมีน้ำที่เป็นของเหลว เพราะชั้นบรรยากาศของดาวอังคารที่เบาบางและมีความกดอากาศที่ต่ำกว่าบนโลกอย่างมากของดาวอังคาร ทำให้จุดเดือดและจุดหลอมเหลวของน้ำมีอุณหภูมิที่ใกล้กันมาก เมื่อดาวอุณหภูมิสูงขึ้น น้ำค้างแข็งก็แทบกลายสภาพไปเป็นแก๊สโดยทันที และไม่ได้คงสถานะของเหลวเหมือนบนโลก
ภาพจากยานไวกิ้ง 2 - NASA/JPL
ต่อมาในปี ค.ศ. 2003 นาซ่าได้ส่งโรเวอร์แฝด Spirit และ Opportunity ไปสำรวจดาวอังคาร หุ่นทั้งสองได้ค้นพบหลักฐานการมีอยู่ของน้ำที่เป็นของเหลวบนดาวอังคารในอดีตอันไกลโพ้นจากร่องรอยบนหินที่ถูกกัดเซาะคล้ายคลึงกับกรณีของบนโลก รวมไปถึงเมื่อยานใช้กล้องจุลทรรศน์ส่องบนหินแล้ว ก็พบเห็นตะกอนที่ถูกสะสมบนหินที่เกิดขึ้นได้จากการนำพาโดยของเหลวเท่านั้น
จนกระทั่งในปี ค.ศ. 2015 นาซ่าได้ออกมาประกาศค้นพบหลักฐานการมีอยู่ของน้ำในสถานะของเหลวบนดาวอังคารในปัจจุบัน จากหลักฐานที่เก็บได้จากยาน Mars Reconnaissance Orbiter (MRO)
โดยยาน MRO ได้สังเกตเห็นร่องรอยของน้ำที่ไหลจากที่สูงลงที่ต่ำในบริเวณ Newton Crator ที่เชื่อได้ว่าเป็นน้ำที่เกิดจากน้ำแข็งใต้ดินที่ละลายและซึมออกมาตามดินก่อนไกลออกมาเป็นทาง แต่จากที่กล่าวไปเกี่ยวกับจุดเดือดจุดหลอมเหลวของน้ำบนดาวอังคารที่ใกล้กันเป็นอย่างมาก ทำให้ในเชิงทฤษฎี น้ำที่ไหลเหล่านี้ไม่ควรเป็นน้ำบริสุทธิ์ แต่น่าจะมีแร่ธาตุต่าง ๆ ผสมอยู่อย่างเข้มข้นจนช่วยรักษาสภาพการเป็นของเหลวของน้ำไว้ได้
ในช่วงเวลาต่อมา จากหลักฐานที่พบได้จากยาน MRO นักวิทยาศาสตร์ได้มุ่งเป้าไปค้นหาแหล่งน้ำที่อยู่ใต้ดินแทน ที่เชื่อว่าอาจจะคงสภาพของเหลวไว้ได้ ต่างจากบนพื้นผิวที่น้ำอยู่ในรูปน้ำค้างแข็งหรือแก๊สเพียงเท่านั้น โดยนักวิทยาศาสตร์ก็เหมือนจะเข้าใกล้ความจริงขึ้น เมื่อยาน Mars Express ของ ESA ได้ใช้อุปกรณ์ปล่อยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าไปยังบริเวณ Planum Australe ที่ขั้วใต้ของดาว และได้รับคลื่นสะท้อนในความถี่ที่วิเคราะห์แล้วเชื่อได้ว่าเกิดจากของเหลวใต้ชั้นพื้นผิว ที่ต้องมีปริมาณมากมายจนยานสามารถรับสัญญาณได้ ซึ่งเป็นที่น่าติดตามกันต่อไปว่าเหล่านักวิทยาศาสตร์จะค้นพบหลักฐานใหม่ ๆ อะไรเพิ่มเติม หรือสามารถหาเหตุผลมาหักล้างหลักฐานที่ค้นพบการมีอยู่ของน้ำได้หรือไม่
ข้อมูลจาก Mars Express - ESA
ติดตามเรื่องราวของภูมิศาสตร์ดาวอังคาร ประวัติศาสตร์ความเป็นมา และอิทธิพลของน้ำในอดีตที่ส่งผลต่อสัณฐานที่พบเจอของดาวอังคารในปัจจุบันเป็นอย่างมาก กับ นิค - ชินะพงษ์ เลี่ยนพานิช และ ปั๊บ - ชยภัทร อาชีวระงับโรคใน Starstuff เรื่องเล่าจากดวงดาว ตอน "ภูมิศาสตร์ดาวอังคาร"
ฟังรายการได้ทาง
