หากพูดถึง “มวยไทย” สิ่งที่จะต้องนึกถึง นอกจากอาวุธที่เป็นกระบวนท่าจากร่างกาย เช่น หมัด เท้า เข่า ศอก รวมถึงการเชียร์มวยที่สนุกสนานแล้ว “เพลงปี่มวยไทย” ยังมีส่วนสำคัญกับมวยไทย เพราะนอกจากให้ความบันเทิงแก่ผู้ชมแล้ว ยังใช้ประกอบการรำไหว้ครูมวยไทยอีกด้วย
พันโทเสนาะ หลวงสุนทร ศิลปินแห่งชาติ พ.ศ. 2555 ได้ให้ข้อมูลว่า วงดนตรีปี่มวยเริ่มต้นบรรเลงคู่กับการแข่งขันมวยไทยครั้งแรก เมื่อวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2499 ที่สนามมวยเวทีลุมพินี และใช้นักดนตรีไทยของกองดุริยางค์มณฑลทหารบก 1 (หรือกองดุริยางค์ทหารบกในปัจจุบัน) ทั้งหมด โดยเครื่องดนตรีในวงดนตรีปี่มวย จะประกอบด้วย
- ปี่ชวา 1 เลา
- กลองแขก 1 คู่
- ฉิ่ง 1 คู่
การแข่งขันมวยไทยมาตรฐาน จะทำการแข่งขันด้วยกัน 5 ยก และแต่ละยกจะบรรเลงเพลงปี่มวยไทยไม่เหมือนกัน โดยเพลงแรกเป็นเพลงประกอบการรำไหว้ครูมวยไทย ซึ่งเป็นเพลงบรรเลงให้นักมวยไทยทุกคนได้รำไหว้เพื่อระลึกถึงพระคุณครูมวยไทย บทเพลงที่ใช้ในช่วงนี้คือ เพลงโยนในสะระหม่าไทย ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 1 ถึง 2 นาที
ยกที่ 1 จะใช้ เพลงแขกเจ้าเซ็นสองชั้น เป็นเพลงเริ่มแรก นิยมเลือกเพลงสำเนียงเดียวกันเป่าต่อกันไปจนจบยก นอกจากนี้ยังเลือกใช้เพลงลูกทุ่งหรือเพลงสมัยนิยมมาบรรเลงประกอบก็ได้
ยกที่ 2-5 ไม่ได้ถูกกำหนดตายตัวว่าจะต้องใช้เพลงอะไร แต่ส่วนใหญ่ช่วงเริ่มยกจะนิยมใช้เพลงสำเนียงแขก และเมื่อเวลาใกล้หมดยกจะเป่า เพลงเชิด เพื่อเร้าอารมณ์ให้กับนักมวยและเพื่อบอกว่า ใกล้หมดยก
จะเห็นได้ว่าเพลงปี่มวยไทย ไม่ได้มีแค่เพลงเดียวอย่างที่ใคร ๆ คิด และที่สำคัญในรายการ GenZ and Classical Music ตอน เพลงมวยไทยสายคลาสสิก ดร.ยศ วณีสอน หัวหน้ากลุ่มคลาริเน็ตวง RBSO จะมานำเสนอเพลงปี่มวยไทยในรูปแบบเพลงคลาสสิกให้ฟัง
นอกจากนี้ หากอยากฟังเรื่องราวเพลงที่เกี่ยวข้องกับมวยไทย ทั้งเพลงที่ร้องเกี่ยวกับนักมวยไทยหรือเพลงที่นักมวยไทยร้อง สามารถฟังได้ในรายการ เพลงดนตรีวิถีอาเซียน ตอน ถอดนวมมาถือไมค์ ชีวิตนักมวยไทยบนสังเวียนเพลง และ ฟังเพลงมวยด้วยหัวใจ มวยไทย-กุนขะแมร์-โบกาตอร์ ซึ่ง อ.อานันท์ นาคคง ได้เล่าเรื่องราวของมวยไทยที่แทรกอยู่แต่ละบทเพลงให้ฟังกัน
เรียบเรียงโดย จิตริน เมฆเหลือง
