บทความชุด เที่ยวนอกเรื่อง กลับมาอีกครั้งพร้อมสาระสนุก ๆ ต่อยอดจากรายการ เที่ยวมีเรื่องกับหมอบัญชา ครั้งนี้พาไปทำความรู้จักกับที่มาที่ไปของอาหารยอดฮิตอย่าง "พิซซา" เนื่องจากรายการ เที่ยวมีเรื่องกับหมอบัญชา EP.68 แวะชิมแหล่งกำเนิดพิซซาที่นาโปลี ได้พูดถึงพิซซา หนึ่งในอาหารที่เป็นเอกลักษณ์ของประเทศอิตาลีไว้เล็กน้อย บทความนี้จะพาผู้อ่านทุกคนไปทำความรู้จักต้นกำเนิดของอาหารชนิดนี้ผ่านเรื่องเล่า ตำนาน และหลักฐานทางประวัติศาสตร์กัน
ฟอคคาเซีย
กำเนิดของพิซซามีหลายที่มา เริ่มจากเรื่องเล่าของ กรีกโบราณ พ่อครัวคนหนึ่งลืมเอาขนมปังแผ่นกลมแบนออกจากเตาอบทำให้แป้งกรอบและมีกลิ่นหอม เลยกลายเป็นอาหารชนิดใหม่ วิธีรับประทานคือฉีกเป็นชิ้นแล้วจิ้มกับน้ำมันมะกอกและเกลือ หลังจากนั้นอาหารชนิดนี้ก็แพร่ไปยังตอนใต้ของคาบสมุทรอิตาลีและพัฒนามาเป็น ฟอคคาเซีย (Focaccia) หลายคนจึงถือว่าฟอคคาเซียเป็นบรรพบุรุษของพิซซา
ชงโหย่วปิ่ง
ใน จีน ก็มีเรื่องเล่าว่า พิซซาดัดแปลงมาจาก ชงโหย่วปิ่ง (蔥油餅; cōngyóubǐng) หรือโรตีทอดใส่ต้นหอม โดย มาร์โค โปโล เป็นผู้นำไปเผยแพร่ในอิตาลี เขาสั่งให้พ่อครัวจากเนเปิลส์ปรุงอาหารชนิดนี้ให้กับแขกที่มาร่วมงานเลี้ยงของเขา แต่ไม่ประสบความสำเร็จ จึงใช้ส่วนที่จะมาทำเป็นไส้โรยหน้าแป้งแทน เรื่องนี้แม้จะไม่มีหลักฐานว่าจริงหรือไม่ แต่ก็เป็นเครื่องยืนยันว่า ชาวจีนบริโภคแป้งสาลีใส่ยีสต์นึ่งมาหลายศตวรรษ เห็นจาก หมั่นโถว กับ ซาลาเปา และที่สำคัญอาหารจีนที่ทำจากแป้งสาลีในอดีตจะไม่มีส่วนผสมของผลิตภัณฑ์จากนม
ขยับมาที่ เปอร์เซีย สมัย กษัตริย์ดาริอุสมหาราช (521-486 ก่อนคริสต์ศักราช) ก็มีเรื่องเล่าว่า ในระหว่างเดินทัพทหารของพระองค์ได้อบขนมปังแผ่นแบนบนโล่และใส่ลูกอินทผาลัมแห้งกับมันหมูบนนั้น
เมืองปอมเปอี
หากพูดถึงหลักฐานที่มีให้เห็นเป็นรูปธรรม ต้องย้อนไปในปี ค.ศ. 640 นักสำรวจชาวอิตาลีได้ค้นพบเตาฟืนโบราณในซาก เมืองปอมเปอี ที่อยู่ใต้กองลาวา หนึ่งในเตาทั้งหมดนั้นพบว่ามีเถ้าขนมปังติดอยู่ นั่นเป็นหลักฐานว่าในช่วงก่อนที่เมืองจะถูกลาวาถล่ม ชาวเมืองรับประทานขนมปังที่อบด้วยเตาฟืน มีหลักฐานบันทึกว่า "มีแป้งแผ่นกลม ๆ บาง ๆ ปรุงด้วยน้ำมะกอก สมุนไพร น้ำผึ้ง วางบนหินร้อน สักพักก็สุก" เรียกว่า Placenta
ทั้งนี้ คำว่า pizza มีที่มาไม่แน่ชัด แต่ในภาษาอิตาเลียนแปลว่า Pie ซึ่งอาจมีรากจากคำว่า pita ในภาษากรีกที่แปลว่าขนมปังแถวเล็กหรือเค้ก ซึ่งชาวกรีกในปัจจุบันใช้เรียกขนมปังแผ่นแบน ส่วนชาวอิสราเอลรับประทาน pita กับ hummus เครื่องจิ้มของชาวอาหรับและชาวยิว ทำจากถั่วชิกพีบด งาบด ผสมกับน้ำมันมะกอก น้ำเลมอน เกลือ และกระเทียม
นอกจากนี้ ยังมีหลักฐานจากเอกสารของ จูเซปเป้ นอกกา (Giuseppe Nocca) จากสถาบัน Istituto Alberghirero di Formia อ้างว่าคำว่า pizza ปรากฏครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ.997 ในฐานะส่วนหนึ่งของรายการส่วย ซึ่งผู้ประกอบการโรงโม่แป้งสาลีจะต้องส่งให้กับอาร์คบิชอบแห่ง กาเอตา (Gaeta) ซึ่งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองเนเปิลส์ แต่เอกสารฉบับนี้กลับทำให้ชาวเมืองเนเปิลส์ไม่พอใจ เพราะชาวเมืองเนเปิลส์เชื่อว่าเมืองของตนเป็นเมืองที่คิดค้นพิซซาและภาคภูมิใจกับอาหารประเภทนี้อย่างมาก
สุดท้ายนี้ก็ยังไม่มีใครฟันธงได้ว่า แท้จริงแล้ว พิซซา มีต้นกำเนิดมาจากแหล่งใด แต่ที่แน่ ๆ มันได้กลายมาเป็นหนึ่งในอาหารประจำชาติของอิตาลีไปเรียบร้อยแล้ว และในตอนต่อไปเราจะมาพูดถึงเส้นทางของพิซซาที่กว่าจะมาเป็นพิซซาที่เรารู้จักกันในทุกวันนี้
หากผู้อ่านอยากไปเที่ยวมีเรื่องที่เมืองนาโปลี เมืองที่อยู่ใกล้กับปอมเปอีที่ว่ากันว่าเป็นเมืองกำเนิดของพิซซา แนะนำให้ฟัง เที่ยวมีเรื่องกับหมอบัญชา EP.68 แวะชิมแหล่งกำเนิดพิซซาที่นาโปลี แล้วพบกันใหม่ในตอนหน้า
เมืองนาโปลี
ฟังรายการ เที่ยวมีเรื่องกับหมอบัญชา ทาง Thai PBS Podcast
คลิก >> Website | Spotify | SoundCloud | Apple Podcast | Google Podcast
หรือฟังทาง Application | Thai PBS Podcast
สแกน QR Code ดาวน์โหลดได้ที่นี่
เรียบเรียง: จิตริน เมฆเหลือง
กราฟิก: มัณฑนา ยารังษี
ที่มา:
